Di tengah poe anu panas mentrang, dihandapeun tangkal anu ngajulang luhur nu mawa hawa tiis, kang Astam tukang cukur anu biasa mangkal disisi jalan dihadapeun eta tangkal, keur sibuk nyukuran lalaki geus rada kolot malah leuwih kolot ti kang Astam, nu ngakuna pangsiunan pagawe negri. Bari nyukuran eta lalaki anu sakapeung sok katinggali nundutan, kang Astam teu weleh sok ngajak ngobrol, tapi sabenerna mah lain ka lalaki eta wae kang Astam ngajak ngobrol teh, tapi ka unggal palanggan anu dicukur di tempat kang Astam. Rupa-rupa nu sok diobrolkeun ku kang Astam jeung palanggana teh, ti mimiti masalah kahirupan, pagawean, kulawarga nepi ka masalah kaayaan nagara. Nu matak teu saeutik palanggan kang Astam nyebut manehna ku rupa-rupa julukan, aya nu nyebut “tukang cukur pinter” , “tukang cukur resep ngobrol” jeung sajabana. Beuki kadieu tempat cukur kang Astam lain ngan saukur jang nu rek dicukur buukna hungkul, tapi geus jadi sarupaning tempat ngariung, anu lolobana mah bapa-bapa ti rupa-rupa profesi, loba nu ngarasa genah mun ngobrol jeung kang Astam, nya kitu deui alesanna ge rupa-rupa aya nu nyebutkeun cara ngomong kang Astam mah ngeunaheuh, dipikangarti, sederhana, nyakola, jeung malah aya oge nu nyebut cara ngomong kang Astam mah siga professor, doktor, jeung deui hiji hal anu jarang aya ditempat-tempat cukur nyaeta kang Astam mah sabada beres nyukuran palangganna teh sok nyuguhan sacangkir teh haneut, kadang-kadang mun aya opieuna mah nya jeung opieuna disuguhkeun teh, kitu salah sahiji cara kang Astam meungkeut tali silaturrahim jeung unggal jelema khususna jeung palangganna. Jeung salian ti eta nu geus digambarkeun kabeh, tujuan kang Astam ngalakonan jadi tukang cukur teh lain ngan saukur neangan duit hungkul, tapi samata-mata haying ngajalin silaturrahim jeung kabeh jelema, nu matak kang Astam mah tara ngamasalahkeun jeung tara dijieun rieut ku sabarah meunang panghasilan tina sapoena, ceuk kang Astama mah “nu penting mah cukup keur dahar duaan jeung pamajikan.”
Dua budak lalakina nu geus kulawargaan, geus sibuk ku urusan rumah tanggana sewang-sewangan, ngan sataun sakali maranehna bisa ngariung di imah kolotna eta ge pas poe lebaran hungkul, dina poe-poe sejen mah lebeng, paling banter barudakna kang Astam mere kabar teh liwat cara ku ngirim surat, kadang sasakali sok ngirim wesel. Tapi naon wae anu katarima jeung nu katampanan ku kang Astam, manehna tetep narima kalawan ngucap syukur, sok sanajan naon nu dipigawe ku kang Astam teh sakapeung teu dianggap ku jelema-jelema aya.
<<<>>>
Kang Astam nempo lalaki nu keur dicukurana rek ngalenggut, tapi kang Astam buru-buru ngajak ngobrol ka eta lalaki, sabab mun dicukur tuluy bari lelenggutan kitu, kang Astam ngarasa moal anggeus-anggeus nyukurana, tapi sabot ngalenggut tukuy hudang deui, eta lalaki teu weleh menta hampura ka kang Astam.
“aduh punte kang, asa ku tunduh-tunduh teuing ieu teh.” Kitu ceuk eta lalaki.
“keun weh pa, dan memang hawana siga kieu, da panginten abdi oge bakalan tibra upami nuju teu nyukuran mah.” Kitu tembal kang Astam.
“muhun nya eta.”
“supados teu tunduh mah urang bari ngobrol weh pa lah.”
“ari bapa teh kawitna didamel dimana?” kang Astam tatanya bari tuluy nyukuran.
“ari abdi mah kapungkur damel teh di dinas p.u.” ceuk eta lalaki geus katinggali rada cenghar.
“teras ari ayeuna masih keneh?” kang Astam nanya deui.
“tos pangsiun pa.”
“ooh, teras ayeuna sibuk naon atuh pa?”
“aaah ayeuna mah ngurus incu weh sareng ninina dibumi, da kaleresan ku pun anak teh sok dititipkeun dibumi.”
“resep pa lah etang-etang ngabangbrangkeun.” Kitu ceuk eta lalaki.
“muhun atuh naon weh ayeuna mah nu sakira tiasa nyenangkeun hate, da ari yuswa siga urang kieu mah midamel teh ulah nu matak jangar kana sirah sareng pi araleun.”
“tah eta leres pisan pa!”
“ari putra sabaraha kitu pa?” kang Astam tuluy nanya.
“putra mah abdi gaduh dua sareng incu nembe tilu.”
“geningan sami sareng abdi, da abdi ge gaduh putra teh dua, mung incu mah nembe dua, teras dimarana ayeuna?”
“ah araya weh pa teu tebih-tebih, biasa weh didaramel sapertos kulawarga ngora sanesna.”
“oh kitu, sukur atuh nya pa.” ceuk kang Astam ayeuna tinggal ngarapihkeun saeutik buuk eta lalaki.
“ke…ke…ke abdi ge janten hoyong terang yeuh.” Ceuk eta lalaki teh.
“hoyong terang naon pa?” ceuk kang Astam rada panasaran.
“muhun ari bapa teh kawit damel dimana, naha ti kapungkur tos jadi tukang cukur?”
“ah sami weh abdi ge pangsiunan pa.” ceuk kang Astam
“oh.” Ceuk eta lalaki disangka kang Astam teh sarua pangsiunan pagawe negri.
“ari putra dimarana ayeuna?”
“nya eta putra abdi mah tarebih ayeuna mah!”
“tebih dimana maksadna?” ceuk eta lalaki tuluy nanya bangun nu hayang nyaho.
“nya anu pang ageungna sakulawarga ayeuna linggih sareng didamel di jepang, atuh nu kadua ge sami sareng kulawargana mung di Australia tapi salian ti didamel anjeuna ge neraskeun sakola diditu teh.” Kitu ceuk kang Astam.
“aduh hebat gening pa gaduh putra teh palinter sareng sarukses kitu!”
“ke…ke…ke…asa kaingetan, ari bapa kapungkur teh pangsiunan timana?” tanya eta lalaki deui beuki panasaran haying apal saha sabenerna anu keur nyukurana teh, tapi kang Astam teu langsung ngajawab, tuluy bari ngaberesan sesa-sesa buuk nu masih keneh narempel dina punduk eta lalaki, ahirna kang Astam ngajawab.
“abdi mah kapungkur teh anggota dewan pa.” ceuk kang Astam laun, ngadenge kitu eta lalaki katinggali rada reuwas bari ninggali kana raray kang Astam nu keur seuri dina kaca.
Sabada kolotna pipisahan, neng Isem ti kelas tilu sakola dasar geus milu jeung indungna nya eta nyi Imas. Ti harita nepi ka lulus SMA malah mah nepi ka digawe neng Isem can pernah deui nempo bapana nu ngarana Kusman. Alesan utamana nyi Imas mutuskeun pisah jeung salakina teu aya lian nyaeta ti mimiti kawin nepi ka budakna asup sakola, Kusman teu boga pagawean anu tetep jeung lolobana mah nganggur, gawena na teh ngan saukur ngaroko, ngopi jeung cicing di imah. Teu kuat ninggali ka ayaan salakina nu unggal poe siga kitu, nyi Imas buru-buru ngagugat cerei salakina, ngan dasar nu ngarana budak mah, neng Isem nu leutik keneh, bolon jeung can apal nanaon ninggali kajadian siga kitu ngan saukur cicing ngahuleng teu ngarti kajadian naon anu sabenerna nu keur dilakonan ku indung jeung bapana, jeung ti saprak harita nu aya diimahna ngan ukur neng Isem, ninina, jeung nyi Imas. Nyi Imas nu saacana geus digawe dipabrik tekstil jadi leuwih rajin digawena samata-mata jang ngahirupan budak nu hiji-hijina jeung kulawargana oge. Hiji-hijina cara nyi Imas ngarah neng Isem teu poho ka bapana, nyi Imas ngahaja poto Kusman di kamar neng Isem, ngan sanajan diteundeunan poto bapana, tapi tetep neng Isem can pernah nanyakeun kamana bapana indit atawa dimana cicingna.
<<<>>>
Nincak ka bangku SMA dimana neng Isem saeutik lobana geus boga pamikiran anu leuwih asak, dina hatena saeutik-saeutik mimiti bijil bahan-bahan patanyaan jang ditanyakeun ka indungna tangtuna nu pakait jeung bapana. Ku kasabarana, neng Isem neangan waktu anu pas keur tatanya ka indungna.
Nepi ka hiji mangsa sabada solat Maghrib, neng Isem geus ngarasa yen ieu waktu anu pas jang nanyakeun ka indungna. Bari nongton tipi, neng Isem ngadagoan indungna nu masih keneh ngagoreng tahu di dapur. Tapi teu lila ti eta, titukangeun neng Isem kadenge sora indungna ngageroan neng Isem nitah dahar.
“ieu neng tahuna tosa asak!” kitu gero indungna satengah ngagorowok.
“muhun sakedap deui mah pameng nuju nongton.” Tembal Isem rada tarik.
“naha gening asa tara-taraeun biasana ari tos ararasak teh sok langsung lumpat ka dieu neng?”. Nyi Imas nanya deui, tapi ayeuna bari leumpang ka hareup, panasaran naon nu sabenerna keur ditempo ku budakna teh, tapi ditanya kitu neng Isem teu nembalan.
“neng gening keur nongton berita?” ditanya kitu neng Isem masih keneh cicing, tuluy indungna diuk digigireuna, disidik-sidik raray budakna anu memang keur nyimpen gaganjel dina hatena.
“neng, kunaon neng teh?”
“manawi aya masalah disakola, sok carioskeun ka mamah.”
Tapi ngadenge kitu neng Isem teu kuat nahan cimatana anu tungtungna hiji-hiji nyuruluk laun ngabaseuhan pipina. Tuluy bari ngusap cimatana neng Isem mimiti daek pok nyarita ka indungna.
“mah isem teh mung gaduh hiji patarosan anu tos lami hoyong isem taroskeun ka mamah.”
“sok carioskeun weh ka mamah tong asa-asa neng.”
“ari bapa teh saleresna kamana mah?” ngadenge patanyaan siga kitu ti budakana nu salila ieu tara pernah ditanyakeun, nyi Imas ngan ukur cicing, tungkul, ngahuleng jeung mikir rada lila rek mere jawaban naon ka budakna. Tapi teu lila nyi Imas cirambay teu kuat mun ngabayangkeun jalan carita rumah tanggana baheula, tuluy bari saeutik ngarenghap nyi Imas nguatkeun maneh jang ngajawab patanyaan ti neng Isem.
“saleresna bapa teh nuju ngumbara nyiar rijki di lembur batur neng.” Kitu cenah pokna nyi Imas ngajawab.
“naha gening asa tara pernah uih ka bumi?”
“nya panginten teu acan aya waktosna weh neng kanggo bapa uih ka bumi.” Kitu ceuk nyi Imas deui, tapi neng Isem anu ngadenge jawaban kitu ti indungna sabenerna geus apal yen indungna teh ngajawabna teu jujur lain jawaban nu sabenerna. Tapi neng Isem ngarti, manehna moal terus nanyakeun deui anu pakait jeung bapana, komo deui niggali indungna bari cirambay kitu, sabab neng isem sok ngarasa dosa mun ninggali indungna nepi ka ceurik jeung sedih.
“nya atos atuh upami kitu mah, ayeuna mah isem bade tuang heula.” Kitu pokna neng Isem bari cengkat ti tempat diukna ninggalkeun indungna sorangan nu masih keneh tungkul bari jeung sasakali ngusap cimatana. Tidinya neng Isem boga hiji tekad rek neangan bapana ku sorangan, kumaha wae carana.
<<<>>>
Dina hiji waktu isuk-isuk dimana neng Isem rek indit kasakola, tara-tara dikamarna keneh neng Isem nempokeun poto bapana rada lila, malah leuwih lila ti biasana. Tuluy teu lila bijil deui patanyaan-patanyaan dina jero hatena neng Isem.
“dimana atuh bapa teh?”
“kamana angkatna bapa teh?”
“naha bet ninggalkeun isem didieu?”
Tuluy sanggeus dirasa cukup nempokeun poto bapana, neng Isem kaluar ti kamarna, pamit bari jeung nyium leungeun indungna anu masih keneh beberes dikamarna, nya kitu deui neng Isem pamit ka ninina nu keur nyanghunjar dina korsi bari nongton tipi.
“mah, ni, isem angkat heula, assalamualaikum.” Kitu pokna neng Isem dilawang panto.
Di sajajalan nu dipikiran kun eng Isem taya lian ngan ukur bapana, bapana jeung bapana. Gara-gara pipikiran jeung rasa sono anu gede ka bapana nu matak nyieun neng Isem satengah ngalamun alias malaweung hampir-hampir ka serempet ku motor nu keur ngalaju gancang. Nya kitu deui pas keur di jero kelas, neng Isem loba ngalamun teu saeutik-eutik acan merhatikeun kana pelajaran, teu puguh rarasaan terus mikiran kudu kumaha neangan bapana. Nya anu tungtungna neng Isem dititah balik tiheula ku guruna, tapi angger sanajan dititah balik oge neng isem teu bisa ngaleungitkeun kitu wae pikiran ka bapana.
Nepi ka ditengah jalan samemeh gang anu biasa diliwatan kun eng Isem mun indit jeung balik ti sakola, neng Isem nempokeun barudak leutik lobaan keur ngariung, ngeleg, ngaheureuyan jeung nanggap lalaki anu papakeana kalotor jeung rada saroek, buukna acak-acakan, kitu deui leungeun jeung sukuna kalotor harideung, tuluy igel-igelan teu pararuguh.
Nugelo…nugelo…nugelo…kitu ceuk barudak leutik bari terus ngaemprakan eta lalaki anu tuluy ngigel bari sura seuri. Ninggali kitu neng Isem panasaran ngadeukeutan, nyidik-nyidik ti kadeukeutan gurat rarayna asa ngingetkeun manehna ka hiji jelema, neng Isem tuluy buru-buru kurah-koreh kana tas na neangan dompetna anu masih keneh nyimpen poto indung jeung bapana, ku neng Isem dipolototan eta lalaki teh bari sasakali nempo kana potona, tapi sanggeus bulak balik ninggali ka lalaki jeung kana poto, neng Isem mimiti saeutik yakin bari satengah asa-asa nebak yen eta lalaki teh moal salah deui nya eta bapana anu diteteangan salila ieu, bari tetep nangtung neng Isem teu kuat nyurulukkeun cimatana, teu lila ti eta neng Isem tuluy berebet lumpat ka imahna, bari ngageroan indungna.
“mamah…mamah!!” kitu gero neng Isem. Tuluy tijero imah nyi Imas nu ngadenge eta sora buru-buru mukakeun panto bari jeung reuwas ninggali neng Isem lulumpatan bari ceurik balilihan siga kitu.
“aya naon neng?!” kitu neng Isem ditanya ku indungna, tapi neng Isem teu langsung ngajawab, neng Isem kalahkah nungtun indungna kaluar ti imah di bawa ka jalan.
Nepi di tungtung gang nyi Imas ditinggalikeun ku budakna ka lalaki anu masih keneh igel-igelan di riung kubarudak leutik, teu lila ti eta sanggeus nyi Imas nyidik-nyidik ka eta lalaki, ahirna mah nyi Imas ge teu kuat nahan cimatana, nyi Imas jeung neng Isem ceurik duaan bari niggalikeun tuluy ka lalaki eta.
“jawab ka abdi mah, saha eta teh?” neng Isem nanyakeun bari ingsreuk-ingsreukan.
“enya, eta bapa neng teh.” Kitu ceuk nyi Imas ka budakna anu sarua ceurik ninggali kanyataan siga kitu, tuluy nangkeup budakna bari panonna terus teu ingkah ninggali eta lalaki anu keur igel-igelan.
